In de zomer van 2023 hebben wij het dagcongres over verandermanagement bijgewoond. Een van de thema’s van het congres richtte zich op de vraag in hoeverre veranderingen daadwerkelijk gepland kunnen worden met een gestructureerde veranderaanpak. De presentatie van Prof. Thijs Homan en de discussies boden een geweldig perspectief op de dynamiek van organisatieverandering.
Een van de meest intrigerende onderwerpen die ter sprake kwamen, was het verschil tussen on-stage en off-stage gedrag tijdens verandertrajecten. Iedereen die ooit betrokken is geweest bij een verandertraject, herkent wel het moment waarop teams en individuen zich op een bepaalde manier gedragen tijdens formele “post-it’s” sessies, oftewel het on-stage gedrag. Dit gedrag is vaak gestructureerd, voorbereid en reflecteert een poging om controle te houden over het verloop van een verandering. Daarentegen, in de informele setting – denk aan gesprekken bij de koffieautomaten of in de toiletten – wordt het zogenaamde off-stage gedrag vertoond. Hier worden vaak de échte meningen, zorgen en gevoelens gedeeld over de verandering.
Prof. Thijs Homan, een van de prominente sprekers van het congres, benadrukte de invloed van deze off-stage gesprekken. Volgens hem geven deze gesprekken betekenis aan de on-stage gesprekken. Hij introduceerde het concept van ‘betekeniswolken’, een metaforische term die de collectieve interpretaties en percepties beschrijft die in een organisatie leven over een bepaalde verandering of over het managementteam (MT).
Betekeniswolken zijn dus eigenlijk de onderstroom van gevoelens, interpretaties en verhalen die zich verspreiden binnen een organisatie. Ze kunnen een krachtige invloed hebben op hoe een verandertraject wordt ontvangen, geïnterpreteerd en geïmplementeerd.
Wat ik persoonlijk meeneem van dit congres is het belang van het in kaart brengen van deze betekeniswolken. Het is niet voldoende om alleen te focussen op de formele, zichtbare aspecten van verandering. Als verandermanagers en leiders moeten we de “veranda” verlaten en de “jungle” ingaan. In de jungle, ver van het formele toneel, kunnen we de ware aard en dynamiek van verandering ervaren en begrijpen.
Het congres onderstreepte het belang van het luisteren naar deze informele gesprekken, het waarderen van de onderstroom en het aanpakken van zorgen en weerstanden die in de betekeniswolken verborgen liggen. Want, zoals Prof. Homan treffend opmerkte: “Als je betekeniswolken volgt, dan begrijp je hoe veranderingen vorm krijgen: werkelijke verandering betreft namelijk niet de ‘buitenkant’ (de structuur, de strategie, de procedures en werkprocessen), maar de ‘binnenkant’: hoe praat en denkt men echt over het werk, het management en de organisatie.”